Buna

Koffie (buna in het Amhaars) komt van oorsprong uit de omgeving Kaffa in Ethiopië en is ergens in de tiende of elfde eeuw ontdekt. Vroeger werd er op de ruwe koffiebonen gekauwd of de gemalen bonen werden vermengd met dierlijke vetten om tijdens het jagen of reizen te eten als energiebron. Pas later werd ontdekt dat het roosteren van koffiebonen zorgt voor een lekkere drank: koffie. 

Deze eeuwen van ontwikkeling naar koffie hebben onder andere geleid tot het ontstaan van de Ethiopische koffieceremonie. Er is ook een legende dat een schaapherder, genaamd Kaldi, de koffieboon ontdekte toen zijn kudde veel energie kreeg na het eten van bepaalde bessen, waarna de herder zelf besloot deze te koken en ervan te drinken. 

In ieder geval is koffie nu een belangrijk exportproduct van Ethiopië en is de koffiecultuur heel belangrijk in het land. 

De koffieceremonie is een belangrijke sociale en culturele traditie in Ethiopië. Het is een teken van gastvrijheid, vriendschap en respect. Het ritueel wordt door de vrouw of de dochter des huizes uitgevoerd in traditionele, witte Ethiopische kleding. Allereerst wordt alles klaargezet: een laag tafeltje waarop de kopjes worden gezet, de Jebena (de koffiepot), een houtskoolvuurtje om de koffiebonen op te branden, de kruiden (zoals wierook en mirre) om samen met de koffie de ceremonie te begeleiden met heerlijke geuren (heeft ook een religieuze waarde). De grond wordt bestrooid met vers gras: een symbool van een goed voorteken. Vaak worden bloemen aan deze qétéma toegevoegd. De natuur is een belangrijk onderdeel van de ceremonie.

Na het branden van de koffiebonen op houtskool, gaat het pannetje met vers gebrande bonen rond zodat iedereen van de geur kan genieten.

Vervolgens wordt de koffie in een vijzel fijngestampt en ondertussen wordt het water in de Jebena aan de kook gebracht. De Jebena is een uit klei gemaakte pot die aan de onderkant rond is. Aan de bovenkant heeft de pot een kleine opening om de koffie in te strooien. De ronde onderkant is gemakkelijk te plaatsen in het vuurtje. Wanneer de Jebena van het vuur komt, wordt deze in een speciaal van riet gemaakt rondje neergezet.

Ethiopisch brood (samen aansnijden is traditie)

Nadat de koffiebonen zijn fijngestampt, gaan deze erbij in de Jebena en is het wachten tot de koffie genoeg heeft getrokken en klaar is om te schenken. Ondertussen krijgen de gasten vers gepofte popcorn of gekruid brood. Als de koffie voldoende op sterkte is, wordt deze (zonder filter) met een hoge, lange beweging ingeschonken, zo vol mogelijk in de kleine kopjes (cini) als symbool van overvloed voor de gast en om een gevoel van welkom te geven.

Er wordt tot wel drie keer koffie van hetzelfde koffiedik gezet, elke keer met een eigen naam. Als de eerste koffie klaar is, heet het  “Abol”. De Jebena wordt voor de tweede keer op het vuur gezet om daarna koffie te serveren dat nu “Tona” heet. De derde keer serveren heet “Bereka”, de koffie is nu natuurlijk niet heel sterk meer. Deze traditie om drie kopjes te drinken met elkaar heeft een betekenis: de eerste is het sterkst en is om te genieten van de heerlijke smaak. De tweede geeft het belang aan van het sociale karakter van de koffieceremonie: nu is er ruimte om vreugde en verdriet te delen. Het derde kopje zal het huis en de gasten blessings brengen, om elkaar goede wensen over te brengen en zo de ceremonie af te sluiten met een zegenbede. 

In Ethiopië dus geen coffee-to-go maar een coffee-to-stay: in alle rust samen koffie drinken en met elkaar praten. Een mooi aspect van het leven hier in Ethiopië! 

Na een leven zonder koffie, ben zelfs ik (Hanneke) heerlijke verse koffie gaan waarderen, soms leer je onverwachte dingen elders in de wereld!

Alles staat klaar voor de koffieceremonie!

Anne wappert het vuur onder de jebena aan!